Piastowski Salon Optyczny Blog

Najstarszą szkołą kształcącą osoby niewidome w Polsce jest Kujawsko-Pomorski Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży Słabo Widzącej i Niewidomej im. Louisa Braille’a w Bydgoszczy.

Jego początki sięgają czasów, kiedy to Sejm Wielkiego Księstwa Poznańskiego w latach 1864–1870 przeznaczył 28 tysięcy talarów na budowę zakładu dla ociemniałych. Nowy budynek oddano wiosną 1872 roku. Był to zakład dla czterdzieściorga dzieci niewidomych obojga płci, bez względu na wyznanie. Miał dwa piętra, posiadał 37 pomieszczeń dla wychowanków, 4 mieszkania dla nauczycieli oraz pomieszczenia dla służby i portiera. Na początku XX wieku duży procent uczniów stanowiły dzieci polskie. Bydgoszcz była wówczas pod zaborem pruskim, więc uczniów poddawano silnym naciskom germanizacyjnym.

Od momentu powstania ośrodek szybko stał się ostoją życia niewidomych. W większości uczęszczali do niego uczniowie pochodzący z terenów Pomorza, Wielkopolski i Śląska. Na początku było ich 24.

Uczniowie kończyli sześcioklasową szkołę powszechną, następnie uzyskiwali kwalifikacje w zawodzie organisty, szczotkarza, koszykarza lub stroiciela instrumentów muzycznych. Zakład był wówczas pionierem w dziedzinie kształcenia masażystów.

W latach 1906–1909 gmach zakładu rozbudowano, dobudowano dwa skrzydła boczne oraz poszerzono część środkową, dzięki czemu powstały nowe klasy szkolne, pomieszczenia warsztatowe, mieszkanie dla dyrektora.

Poza tym do budynku doprowadzono wodę, gaz, centralne ogrzewanie, telefon a także zainstalowano windę kuchenną. W okresie międzywojennym, 1 kwietnia 1920 roku nastąpiło przejęcie zakładu przez władze polskie. Placówka otrzymała nazwę Krajowy Zakład dla Ociemniałych. Po roku 1921 do placówki przyjęto dzieci z północnych i zachodnich rejonów kraju.

 W placówce uczono w programie siedmioletniej szkoły powszechnej. Oprócz nauki ogólnej uczono wychowanków zawodu m.in. szczotkarstwa, koszykarstwa, dziewiarstwa ręcznego, strojenia fortepianów, a najzdolniejszych kształcono na muzyków, głównie organistów.

Zakład prowadził również sklep artykułów własnego wyrobu. W 1930 r. w ośrodku utworzono pierwszy w Polsce oddział dla dzieci słabowidzących. W okresie powojennym nastąpiło ponowne otwarcie zakładu. Nosił on nazwę: Zakład Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych w Bydgoszczy i posiadał szkołę podstawową, średnią publiczną szkołę zawodową oraz internat. W 1972 r. w setną rocznicę powołania bydgoskiego ośrodka, nadano mu imię Louisa Braille’a, twórcy pisma punktowego dla niewidomych.

Od czasu powstania, Ośrodek został rozbudowany i wyremontowany wielokrotnie. Obecnie jego uczniowie to osoby słabowidzące i niewidome. Dzieci i młodzież w różnym wieku, które uczęszczają do różnych szkół i mieszkają w internacie mieszczącym się na jego terenie. Placówka wyposażona jest w specjalne pomoce dydaktyczne i nowoczesny sprzęt multimedialny. Zatrudniani są tyflopedagodzy (nauczyciele – specjaliści), którzy prowadzą wiele zajęć, umożliwiając poprawę funkcjonowania osób słabowidzących i niewidomych, korzystanie przez nich z pełni życia pomimo ograniczeń wzrokowych.

Obecnie w skład ośrodka wchodzą:

• wczesne wspomaganie rozwoju małego dziecka (WWRD),
• szkoła podstawowa,
• liceum ogólnokształcące,
• technikum; zawód technik masażysta lub kelner
• branżowa szkoła I stopnia kształci: elektromechaników, mechaników-monterów maszyn i urządzeń, ślusarzy, kucharzy, pracowników pomocniczych obsługi hotelowej,
• szkoła przysposabiająca do pracy,
• szkoła policealna, kształci: techników administracji oraz techników tyfloinformatyków, florysta
• kwalifikacyjne kursy zawodowe dla dorosłych, kurs gastronomiczny, tyfloinformatyczny, administracyjny
• pierwszy w kraju oddział dzieci głuchoniewidomych,

Od 2009 r. przy ośrodku działa stowarzyszenie Visus Supremus, które prowadzi punkt konsultacyjno – diagnostyczny oraz wspiera edukację i rehabilitację niewidomych i słabowidzących.

Wszystkich zapraszamy do obejrzenia naszej strony: www.braille.bydgoszcz.pl

Autor: ogólnodostępne materiały kampanii “Ja nie widzę Ciebie, Ty zobacz mnie”

Archiwum:

Zapewne każdy z nas odczuwał kiedyś ból i mrużenie oczu podczas nawet najmniejszego światła. Fotofobia, a prościej pisząc światłowstręt, to nic innego jak nadwrażliwość na światło. Oprócz bólu i niekontrolowanego mrużenia oczu często towarzyszy mu łzawienie i pieczenie oczu.

Światłowstręt może wystąpić u osób zdrowych i aktywnych, niezależnie od wieku. Kiedy pojawia się nagle bez przyczyny może być objawem takich chorób jak np. zapalenie tęczówki, spojówki czy też twardówki, chorób siatkówki, rogówki, zapalenia wnętrza gałki ocznej czy też jaskry wrodzonej. Fotofobia może pojawić się w przypadku zapalenia opon mózgowych, problemów z tarczycą, zarażeniu wścieklizną, włośnicą a nawet przy grypie, odrze i nowotworach. Dlatego na dłuższą metę nie należy tego problemu bagatelizować. Powodem naszej nadwrażliwości na światło jest też nieodpowiednia dieta (przy braku witaminy B2).

Ochrona oczu odpowiednimi okularami przeciwsłonecznymi jest najlepszym sposobem przy światłowstręcie. Należy stosować również zasady higieny wzrokowej: ograniczyć korzystanie z komputera i TV, mniej czasu spędzać w zbyt przegrzanych, klimatyzowanych i zadymionych pomieszczeniach. Na kondycję układu wzrokowego świetnie wpływa dbałość o odpowiednie oświetlenie w pracy, częste mruganie, odpowiednie nawilżenie organizmu oraz częste przerwy podczas intensywnej pracy wzrokowej w bliskich odległościach.

A co zrobić gdy okulary i stosowanie zasad higieny wzrokowej nie pomagają a światłowstręt jest bardzo uporczywy? Pamiętajcie, że fotofobia nie jest samodzielną jednostką chorobową a objawem więc niezwłocznie powinniśmy zgłosić się do swojego specjalisty: optometrysty lub okulisty aby znaleźć i usunąć przyczynę niedogodności.

Monika Niklas- optometrysta

W końcu nadeszła upragniona wiosna. I już za chwilę długo oczekiwany weekend majowy. Wyciągnęliśmy kolorowe sukienki, koszulki, odkurzyliśmy rower, rolki, zaczynamy zrzucać zimowe kilogramy, myślimy o wiosennych porządkach w domu i w ogrodzie…- tyle jest do zrobienia! Ale czy pamiętamy, że wiosną nasze oczy narażone są na wiele szkodliwych czynników takich jak np. wiatr, kurz i większa ekspozycja na słońce? W tym okresie dzień staje się coraz dłuższy i do naszych oczu wpada coraz więcej promieniowania UV, a dla alergików jest to ciężki okres zmagań z wszelkiego rodzaju uczuleniami. Jak więc dbać o nasze oczy o tej porze roku?

Noś okulary przeciwsłoneczne

Jak zatem chronić się przed tym szkodliwym czynnikiem? Oczywiście najlepszym rozwiązaniem będzie zaopatrzyć się u renomowanego optyka w okulary przeciwsłoneczne – macie wtedy pewność, że posiadają certyfikat poświadczający ochronę przed promieniowaniem UVA i UVB.

Stopień przyciemnienia soczewki określają kategorie filtra (0-4). Do codziennego użytkowania najlepiej sprawdzą się soczewki z kat. 3, które przepuszczają 8-18% światła. Dla osób lubiących częste wypady w góry polecamy soczewki z kat. 4 (3-4% przepuszczalności) – świetnie sprawdzą się w ostrym słońcu w zaśnieżonych górach, natomiast nie jest zalecane prowadzenie w nich samochodu. Starajmy się wybierać wygodne okulary z dużymi szkłami przylegającymi blisko oczu i skroni aby jak najlepiej zredukować ilość promieniowania docierającego z boku. Wygląd okularów jest zawsze sprawą drugorzędną. Okulary przeciwsłoneczne występują z różnymi barwieniami soczewek. Każde z nich ma określone cechy charakterystyczne – niektóre lepiej sprawdzą się podczas prowadzenia samochodu inne podczas gry w tenisa.

A co jeśli mam wadę wzroku?

To nic straconego! Świetne rozwiązania istnieją również dla osób z wadami wzroku. Mamy możliwość wykonania soczewek okularowych korekcyjnych barwionych na dowolny kolor oraz soczewek barwionych korekcyjnych z polaryzacją, które świetnie eliminują uciążliwe dla oczu odblaski od powierzchni płaskich. Bardzo ciekawym rozwiązaniem są soczewki fotochromowe, które możemy używać również w pomieszczeniach. Wychodząc na zewnątrz, pod wpływem promieniowania UV zaciemniają się, a odbarwiają kiedy wchodzimy do pomieszczenia. Należy tutaj wspomnieć o regularnych badaniach wzroku u optometrysty (przynajmniej raz na dwa lata). Dla osób w wieku 40+ możemy zaoferować zaawansowane technologicznie soczewki progresywne, które umożliwiają wyraźne widzenie na wszystkie odległości. Istnieją na rynku również soczewki progresywne barwione na stałe oraz soczewki progresywne fotochromowe.

O najlepszym rozwiązaniu dla Twoich oczu poinformuje Wasz specjalista. Więcej informacji na temat soczewek progresywnych można znaleźć na platformie: www.czasnawzrok.pl . Kampania CZAS NA WZROK 40+ (której jesteśmy ambasadorami) to ogólnopolskie wydarzenie edukacyjne, skierowane właśnie do osób po 40 r.ż. Jej zadaniem jest popularyzacja wiedzy o prezbiopii, metodach jej korekcji i podkreślenie istotności regularnych badań wzroku. Warto też wspomnieć, że soczewki okularowe z antyrefleksem (dzięki nim widzenie jest bardziej wyraźne, soczewki pozostają dłużej czyste, a wzrok jest mniej zmęczony) mają różny poziom ochrony przed UV, który jest określony we wskaźniku E-SPF. To znaczy, że soczewki bezbarwne mogą chronić nasz wzrok przed promieniowaniem ultrafioletowym tak samo dobrze jak okulary przeciwsłoneczne. Na rynku soczewek kontaktowych istnieje coraz więcej produktów chroniących nasze oczy przed UV.

Czy to wystarczy?

Niestety same soczewki kontaktowe czy też okulary nie dadzą nam idealnej ochrony przed promieniowaniem ultrafioletowym. Aby w pełni chronić nasze oczy musimy pamiętać również o odpowiedniej diecie bogatej w antyoksydanty. Ważnym składnikiem takiej diety jest luteina, której możemy szukać m.in. w szpinaku, brokułach, owocach żółtych i warzywach. Dlaczego właśnie luteina? Ponieważ stanowi naturalny filtr, chroniący siatkówkę oka przed UVA i UVB. Dodatkowo w trakcie dłużej ekspozycji na światło nie zapominajmy o odpowiednim okryciu naszej głowy. O niebezpieczeństwach związanych z promieniowaniem UV słyszymy najczęściej wiosną i latem ale tak naprawdę codziennie o każdej porze roku jesteśmy narażeni na jego działanie. Dlatego też dbanie o nasze oczy powinny być naszą codziennością.

Monika Niklas – optometrysta

Artykuł (w nieco zmodyfikowanej wersji) ukazał się w majowym wydaniu “Miasta Kobiet” (2018). Link: https://issuu.com/miasta_kobiet/docs/miasta_kobiet_maj_2018/29fbclid=IwAR27kraPKnTvmoAcKpEZIHnqn8TrLJE0_xdi3lIFGOyGab52DwaCHK_2mzQ

To może być nadciśnienie

Wstajesz rano po ciężkiej, nieprzespanej nocy z ogromnym bólem lub zawrotami głowy i tzw. kac nie jest tego przyczyną? Ostatnio zdarzają się częstsze krwawienia z nosa, obrzęk placów, łydek a nawet zaburzenia widzenia? Tak jak wszystkie wymienione zdarzenia najczęściej uzasadniamy stresującym trybem życia, tak pogarszające się widzenie niekoniecznie. Symptomy te mogą świadczyć o bardzo poważnym problemie jakim jest nadciśnienie krwi. Jest to sprawa typowo kardiologiczna, jednak skutki odczuwalne są w całym naszym organizmie- również i w naszym widzeniu.

Statystyki

W Polsce problem nadciśnienia dotyczy 10,45 mln osób (30%  społeczeństwa), w tym 9,5 mln to osoby od 18 do 79 lat. Dane te pochodzą z przeprowadzonego 2011 r. badania NATPOL, które przewidywało również, że do 2035 r., chorobą tą będzie obarczonych ok. 14 mln osób. Jednak wykonane w latach 2015-16 badanie LIPIDOGRAM pokazuje, że nadciśnienie występuje w tej chwili już u ok. 15 mln Polaków. NATPOL 2011 sugeruje, że 62% Polaków u których wykryto nadciśnienie leczy się, jednak 26%  z nich leczone jest skutecznie. Eksperci twierdzą, że w głównej mierze jest to wina pacjentów, którzy nie stosują się do zaleceń specjalistów.

Dlaczego to takie ważne?

Należy pamiętać, że nadciśnienie jest to najczęstszy czynnik ryzyka wystąpienia udaru mózgu, zawału serca i chorób nerek, a nawet ryzyka zgonu. Mniej niż 50% chorych w ogóle nie wie o swojej przypadłości [1] [2]. Podwyższone ciśnienie krwi obserwuje się najczęściej u osób otyłych, nadużywających alkoholu i palących. Wiele też zależy od uwarunkowań genetycznych. Wysokie ciśnienie krwi związane jest również z naszego nieodpowiedniego trybu życia oraz zażywanych leków.

Badaj się

Aby stwierdzić nadciśnienie należy regularnie mierzyć ciśnienie tętnicze w różnych porach dniach i zawsze w stanie spoczynku (najlepiej pomiary zapisywać w notatniku). Optymalne ciśnienie to 120/80 mm/Hg, natomiast granica górna to 140/90 mm/Hg.

Wpływ nadciśnienia na nasz wzrok

Nadciśnienie może mieć również negatywny wpływ na nasze widzenie – dlatego optometrysta i okulista pyta o nie we wstępnym wywiadzie. Jednym z powikłań nieleczonego nadciśnienia jest tzw. retinopatia nadciśnieniowa. Nadciśnienie tętnicze prowadzi do charakterystycznych zmian na siatkówce, które są widoczne podczas badania dna oka. Charakter tych zmian określa nam jaki jest stopień zaawansowania tej choroby – dlatego wprowadza się specjalne skale (klasyfikacje) pomagające określić jakie jest stadium zmian naczyniowych na dnie oka. Pojawiające się ogniska degeneracji oraz wybroczyny to objaw martwicy tętniczek i wskazuje na rozwijające się nadciśnienie złośliwe, prowadzące  ostatecznie do obrzęku tarczy nerwu wzrokowego i utraty wzroku. Zaburzenia ostrości wzroku pojawiają się w dopiero zaawansowanym stadium nadciśnienia (jest  tzw. faza rozrostowa i bliznowacenia) co powoduje odwarstwienie siatkówki. Nowo powstałe naczynia krwionośne rozrastają się i powodują krwotoki i utratę widzenia – wtedy stosuje się zabieg dzięki któremu usuwana jest krew z oka (witrektomia).

Obowiązkowe badanie wzroku

Dlatego tak ważny jest wywiad przeprowadzany przez okulistę i optometrystę oraz badania dna oka. Jest to badanie trwające kilka chwil i jest bezbolesne. Najczęściej za pomocą oftalmoskopu, które specjalista przybliża do jednego i drugiego oka obserwując obszar dna oka: naczynia i nerwy. Dno oka jest takim miejscem, które pośrednio mówi nam o stopniu zaawansowania nie tylko nadciśnienia tętniczego ale i cukrzycy. Jest to badanie, które zaraz po badaniu ciśnienia wewnątrzgałkowego pacjenci nie lubią ze względu na to, że wiąże się ze świeceniem w głąb oka oraz wymaga podania specjalistycznych kropli poszerzających źrenicę. Badanie to nie tylko dostarcza nam informacji w jakiej kondycji są nasze oczy ale i o funkcjonowaniu całego naszego organizmu, dlatego warto poświęcić chwilę na ten dyskomfort.

Profilaktyka to nie tylko kontrola ciśnienia krwi ale i również odpowiednia dieta i zdrowy tryb życia. Pamiętajmy też, że nawet najdroższy i najlepszy sprzęt do pomiaru cienienia czy też subiektywne odczucie nie zastąpi wizyty u odpowiedniego specjalisty. Badanie dna oka wykonuje okulista. Optometrysta zajmuje się diagnozowanie zaburzeń  wzroku, dobieranie i przepisywanie okularów korekcyjnych/ soczewek kontaktowych i  innych pomocy wzrokowych. W przypadku zauważenia odstępstw od norm fizjologicznych, kieruje do lekarza okulisty.

Monika Niklas – optometrysta

Bibliografia:
1. Suligowska K. i in. “Niedostateczna wiedza Polaków na temat kryteriów nadciśnienia tętniczego i jego powikłań – wyniki badań NATPOL 2011” [W:] “Nadciśnienie tętnicze” rok 2014, tom 18, nr. 1.

2. Internet: http://zdrowie.radiozet.pl/Choroby/15-mln-Polakow-cierpi-na-nadcisnienie.-Jak-sobie-z-nim-radzic/ dostęp: 30.10.2017

Suchość oka w ciąży

U kobiet w ciąży zmienia się nie tylko ciało ale i również cała gospodarka hormonalna. Jedną z nieprzyjemnych dolegliwości na jakie skarżą się w tym okresie kobiety jest suchość oczu. Oczy pieką, swędzą, stają się czerwone, odczuwa się pocieranie powiek o suchą gałkę oczną i wrażenie piasku pod oczami.

Dolegliwości te mogą nasilać w okresie grzewczym i alergicznym oraz są bardziej uciążliwe u kobiet noszących soczewki kontaktowe i spędzających wiele godzin przed komputerem. Jest to spowodowane zmianami w każdej warstwie filmu łzowego (lipidowej, wodnej i mucynowej). Film łzowy to taka cieniutka powłoka pokrywająca i chroniąca powierzchnię naszych oczu. Warstwa lipidowa zapobiega parowaniu wody. Warstwa wodna jest głównym składnikiem łez, zawiera sole mineralne i białka. Najbardziej wewnętrzna warstwa mucynowa ma za zadanie wypełnić wszelkie nieregularności rogówki i ma istotne znaczenie w nawilżeniu oka oraz stworzeniu prawidłowych warunków optycznych. W czasie ciąży dochodzi do spadku produkcji warstwy wodnej a wzrasta produkcja warstwy mucynowej. U ok. 80% kobiet (szczególnie w trzecim trymestrze ciąży) obserwuje się spadek produkcji łez [1]. Jednym z ważnych zadań łez jest hamowanie rozwoju bakterii a wszystkie zmiany w obrębie filmu łzowego zwiększają ilość drobnoustrojów przywierających do rogówki, co szczególnie odczują użytkowniczki soczewek kontaktowych.

Jak złagodzić objawy?

1. Pij dużo wody (min. 1,5 litra wody dziennie) i zachowaj odpowiednią dietę;

2. Unikaj klimatyzowanych lub przegrzanych pomieszczeń oraz dymu nikotynowego;

3. Zadbaj o prawidłową wilgotność powietrza ( optymalna to 40%-60%). Nie zapominajmy o regularnym wietrzeniu pomieszczeń w których przebywamy. Zimą można poratować się mokrymi ręcznikami rozkładanymi na kaloryferach. U mnie sprawdził się zakup oczyszczacza powietrza z nawilżaniem z wbudowanym higrostatem (można samodzielnie regulować poziom wilgotności w pomieszczeniu);

4. Nawilżaj oczy odpowiednimi preparatami np. w postaci kropli nawilżających, nie bój się ich używać nawet kilka razy dziennie. Świetnie sprawdzają się również specjalistyczne maski na oczy używane na ciepło lub zimno;

5. Unikaj długiej pracy przed komputerem, zadbaj o odpowiednie oświetlenie swojego stanowiska pracy i pamiętaj o przerwach (zasada 20/20/20 czyli co 20 minut postaraj się skupić swój wzrok na przedmiocie oddalonym od Ciebie o minimum 6m (20stóp) na 20 sekund);

6. Uciążliwa suchość oczu może spowodować, że źle czujesz się w noszonych przez siebie soczewkach kontaktowych. Pamiętaj, że istnieją na rynku krople nawilżające, które możesz stosować bezpośrednio na noszone soczewki. Warto skontaktować się ze swoim kontaktologiem aby wspólnie rozważyć opcję wyboru soczewek z innego materiału, skrócenia czasu ich noszenia lub wyboru soczewki jednodniowej (jeżeli do tej pory nosiłaś soczewki dwutygodniowe lub miesięczne). Może się okazać, że na czas ciąży zamienisz soczewki kontaktowe na okulary korekcyjne. Należy pamiętać że każdy użytkownik soczewek kontaktowych na wszelki wypadek powinien mieć okulary korekcyjne. Pisząc na “wszelki wypadek” mam na myśli np. przeziębienie, alergie, niespodziewane urazy/ zakażenia. Świetnie sprawdzają się jako odpoczynek dla oka pod koniec dnia po całodniowym noszeniu soczewek kontaktowych;

7. Podczas ciąży narząd wzroku jest bardziej wrażliwy dlatego staraj się unikać stosowania ciężkiego makijażu. Może się okazać, że świetnie sprawdzające się do tej pory kosmetyki zamienisz na bardziej hipoalergiczne lub po prostu zrezygnujesz z makijażu. Równie ważne jest pamiętanie o dobrym demakijażu i oczyszczeniu okolic oczu. Świetnie sprawdzają się chusteczki do specjalistycznej higieny i pielęgnacji brzegów powiek;

8. Jeżeli objawy się nasilają i bardzo Ciebie niepokoją– skontaktuj się ze swoim specjalistą optometrystą lub okulistą.

Badaj swój wzrok w ciąży!

Kobiety w ciąży często narzekają na kłopoty oczne związane nie tylko z suchością oka ale i ostrością widzenia. Zdarza się, że z tego powodu rezygnują z prowadzenia samochodu nocą a nawet całkowicie zaprzestają siadania za kółkiem. Zmiany hormonalne powodują zatrzymanie się wody w tkankach naszych oczu przez co zmienia się kształt soczewki oraz krzywizna rogówki. Te zmiany w okresie ciąży są normalne i nie ma powodów do obaw – zwykle po ciąży i ustąpieniu laktacji wzrok wraca do normy. Wszystkie wypisane porady pomogą zmniejszyć dyskomfort ale nigdy nie zastąpią wizyty u specjalisty.

Niewłaściwe zdiagnozowanie problemu i brak odpowiedniej terapii może prowadzić do przewlekłego stanu suchego oka a nawet stanu zapalnego na powierzchni oka dlatego każdy z nas przynajmniej raz na dwa lata powinien wykonać badanie wzroku, chyba, że specjalista zalecił częściej. Ciąża to szczególny okres kiedy kobiety częściej wykonują przeróżne badania. Badanie wzroku powinno wpisać się w harmonogram każdej kobiety ciężarnej i powtórne jego wykonanie około pół roku po rozwiązaniu. Badanie wzroku nie polega jedynie na sprawdzeniu ostrości wzroku i ewentualnym dopasowaniu odpowiedniej korekcji. Podczas takiej wizyty wykonywany jest też dokładny wywiad i sprawdzana jest pełna kondycja naszego układu wzrokowego. To jest też czas na rozmowę ze specjalistą na temat higieny układu wzrokowego i wyjaśnieniu wszelkich wątpliwości.

Monika Niklas – optometrysta

[1] Ambroziak A.M., ” Zaburzenia powierzchni oka w okresie ciąży i karmienia – problematyka korekcji wad wzrok, ze szczególnym uwzględnieniem soczewek kontaktowych.

Styczeń został ustanowiony jako miesiąc świadomości na temat jaskry. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jaskra to jedna z głównych przyczyn ślepoty w krajach rozwiniętych. Dlatego to ważny moment aby rozpowszechniać informacje o tej chorobie.

Dlaczego to takie ważne?

Postępujący, charakterystyczny zanik nerwu wzrokowego towarzyszący jaskrze jest nieodwracalny i bez wdrożonego leczenia w odpowiednim czasie, powoduje coraz bardziej pogłębiającą się utratę widzenia. Nerw wzrokowy jest bardzo istotny w procesie widzenia, możemy go porównać do kabla eletrycznego zbudowanego z ponad miliona przewodów. Najprościej pisząc, jego zadaniem jest przeniesienie obrazów z oka do mózgu. Neuropatię jaskrową (tak określamy ten postępujący zanik nerwu wzrokowego) może powodować szereg różnych przyczyn, o których będzie mowa później.

Narząd wzroku jest to najważniejszy zmysł człowieka. Dzięki niemu możesz uczestniczyć w wielu aktywnościach, możesz się właściwie komunikować, orientować w przestrzeni i zdobywać wiedzę. Utrata widzenia jest ogromną tragedią powodującą wyłączenie z życia zawodowego i publicznego. Utrudnia normalne życie, funcjonowanie, wprowadza często w poczucie osamotnienia, może prowadzić do depresji. Osoby niewidome często potrzebują wsparcia nie tylko rodziny, lekarza ale i państwa.

Statystyki są zatrważające

Około 68 mln ludzi na świeci choruje na jaskrę natomiast 7 mln osób zostało niewidomych z jej powodu. Przewiduje się, że w 2020 roku liczba chorych na jaskrę wzrośnie do 79,6 mln i zapewne ok 11 mln osób będzie z jej przyczyny niewidoma. Najdokładniejsze dane statystyczne w tym kierunku prowadzą Stany Zjednoczone. Tam 80 tys. osób oślepło z powodu jaskry, 250 tys. straciło całkowicie widzenie na jedno oko, a ok. 1,2 mln ludzi ma ubytki pola widzenia. W naszych kraju nie ma tak dokładnych danych, szacuje się, że w Polsce jest 800 tys. osób chorych na jaskrę i tylko 64 tys. z nich znajduje się pod opieką okulisty. 70% przypadków tej choroby jest wykrywane w Polsce zbyt późno. Wynika to z bardzo niskiej świadomości społecznej na temat zagrożeń związanych z jaskrą. Polski Związek Niewidomych wskazuje, że ok 18-20% niewidomych w Polsce to osoby, które straciły wzrok z powodu jaskry. Dane GUS pokazują, że liczba chorych na jaskrę w Polsce w 2035 może wzrosnąć do ok 1,2 mln. Jaskra uważana jest za chorobę osób starszych ale i występuje u ludzi młodych [1]

Jak powstają ubytki nerwu wzrokowego?

W oku stale wytwarzana jest ciecz wodnista. Zapewnia ona prawidłowe naprężenie i fukcjonowanie całego aparatu ocznego. Ciecz wodnista opuszcza gałkę oczną przez tzw. kąt przesączania (kąt między tęczówką a rogówką) dostając się do krwioobiegu. Wszelkie ograniczenia odpływu powodują wzrost ciśnienia ocznego oraz prowadzi do uciskania i uszkadzania nerwu wzrokowego.

Zanik poszczególnych pęczków włókien nerwowych prowadzi do ubytków w polu widzenia, aż do całkowitej utraty widzenia. Istnieje wiele postaci jaskry różniące się przyczyną i postępowaniem retinopatii jaskrowej, których nie będziemy tutaj opisywać.

Przyczyny powstawania jaskry, badania, leczenie

Nie są dokładnie znane przyczyny powstawania jaskry. Czynnikami, które sprzyjają rozwojowi choroby są:

• podwyższone ciśnienie wewnątrzgałowe – najważniejszy ale nie jedyny czynik rozwoju jaskry,

• dziedziczność – badania kontrolne powinny obejmować wszystkich spokrewionych z osobą u której wykryto jaskrę,

• zaburzenia gospodarki tłuszczowej (miażdzyca),

• problemy naczyniowe (np. niskie ciśnienie ogólne krwi, nadciśnienie, stale zimne dłonie/stopy),

• krótkowzroczność powyżej -4,0 D,

• wiek, płeć, rasa.

Bardzo istotny jest podczas badania optometrycznego czy też okulistycznego wywiad z pacjentem, który pomoże nam we wstępnej diagnozie i określeniu stopnia ryzyka. Aby rozpoznać czy też wykluczyć jaskrę należy czywiście przeprowadzić dodatkowo szereg badań specjalistycznych takich jak:

• pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego (tonometria) wsparty oceną grubości rogówki (pachymetria),
• badanie kąta przesączania (goniometria)
• analizę budowy nerwu wzrokowego i budowy dna oka,
• badanie pola widzenia (perymetria).

Leczenie farmakologiczne w postaci odpowiednio dobranych kropli jest podstawową terapią w przypadku jaskry. Bardzo ważną rolę w leczeniu jaskry jest rozpoznanie przyczyny blokowania odpływu cieczy wodnistej i wzrostu ciśnienia ocznego. Należy też wspomnieć, że leczenie trwa do końca życia i polega jedynie na zahamowaniu postępu tej choroby. Przy zaawansowanej jaskrze stosowane są zabiegi laserowe oraz interwencje chirurgiczne. Bardzo istotny jest dla terapii moment zdiagnozowania, a następnie systematyczne przyjmowanie leków.

Jaskra – cichy zabójca wzroku

Pamiętajmy, że nie jesteśmy w stanie “naprawić” tego co zniszczyła już choroba. Dlatego tak ważna jest edukacja i badania wzroku wykonywane regularnie, przynajmniej raz na 2 lata (chyba, że specjalista zalecił częściej). Jaskra nie daje wyraźnych objawów bólowych. Uszkodzenie wzroku jest zauważalne dopiero przy znacznej utracie komórek nerwu wzrokowego, niestety jest już za późno na uratowanie widzenia. Pomóż podnieść świadomość w tym temacie, udostępniając ten materiał i porozmawiaj ze swoją rodziną i znajomymi na temat jaskry. Jeżeli jesteś w grupie ryzyka, dawno nie wykonywałeś badania wzroku – odwiedź swojego specjalistę optometrystę lub okulistę. Zapraszam też na stronę: https://www.glaucoma.org/news/glaucoma-awareness-month.php

Monika Niklas – optometrysta

Bibliografia

1. “Jaskra – podstępny złodziej wzroku” – program profilatyczny realizowany w powiecie piaseczyńskim na lata 2017 – 2018.

Czy do takiego badania należy się przygotować? Oczywiście, że tak. Przede wszystkim zastanów się czy ostatnio zauważyłeś coś niepokojącego, związanego ze swoim wzrokiem oraz zapisz na kartce nazwy leków, które są przyjmowane – jeżeli ich nie pamiętasz.

Zanim umówisz się na badanie przemyśl czy ma być to jedynie wizyta kontrolna, badanie pod kątem korekcji okularowej czy też dobór soczewek kontaktowych. Nie bez znaczenia jest też informacja czy jesteś już użytkownikiem soczewek kontaktowych czy też będzie to Twoja pierwsza styczność z tego rodzaju korekcją. Pełne badanie optometryczne trwa standardowo ok. 40 min, pod kątem soczewek kontaktowych nawet ok. godziny. Pierwszy dobór soczewek kontaktowych będzie trwał troszeczkę dłużej: czas trwania nauki zakładania, ściągania i pielęgnacji soczewek jest bardzo indywidualny, a później – zazwyczaj po tygodniu/ dwóch należy zgłosić się na wizytę kontrolną. Dlatego krótka informacja dlaczego zgłaszamy się na wizytę optometryczną znacznie ułatwi zapisywanie innych pacjentów.

Na badanie należy wybrać taki dzień i godzinę kiedy jesteś rozluźniony, wypoczęty. Zabierz ze sobą ostatni wynik badania – dla porównania. Jeżeli jesteś użytkownikiem soczewek kontaktowych zapisz jakie soczewki kontaktowe nosisz lub zabierz ze sobą opakowanie – warto też zapamiętać jakiego płynu do pielęgnacji soczewek używasz, a najlepiej zabrać go ze sobą wraz z pojemniczkiem. Na badanie pod kątem soczewek kontaktowych lub na kontrolę przychodzimy w soczewkach kontaktowych – optometrysta po wywiadzie sprawdzi jak leżą aktualnie noszone przez Ciebie soczewki kontaktowe, następnie poprosi o ich zdjęcie i przejdzie do kolejnych procedur badania.

Badanie refrakcji powinno wykonywać się co najmniej raz na dwa lata. Chyba, że specjalista zalecił częściej lub gdy zauważono pogorszenie się ostrości wzroku, zezowanie któregoś z oczu, nadmierne mrużenie, bóle głowy/oczu, zmęczenie.

Monika Niklas – optometrysta

Tegoroczne lato to przede wszystkim okres upałów i suchego powietrza. Wyjeżdżamy nad morze, jeziora czy też wypoczywamy na basenach. Część z nas preferuje wakacje w górach, gdzie słońce świeci jeszcze intensywniej. Jest to cudowny czas na odpoczynek i regenerację naszego umysłu i ciała, jednak dla naszych oczu nie zawsze jest to czas przyjemnych doznań. Problemy skórne związane z nadmiernym opalaniem są powszechnie znane, dlatego skupię się wyłącznie na naszych wrażliwych oczach.

Według WHO 40 mln ludzi na świecie utraciło częściowo lub całkowicie zdolność widzenia z powodu działania promieni UV, a rocznie 3,2 ml ludzi na świecie traci wzrok na skutek nadmiernej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe [1]. Każdy z nas ma świadomość szkodliwego wpływu nadfioletu na skórę i profilaktyce w tym temacie, ale badania TNS Polska z 2013 roku pokazały, że jedynie 7% badanych zdawało sobie sprawę z niebezpieczeństw wynikających z nadmiernej ekspozycji oczu na promieniowanie UV i związanych z tym problemów wzrokowych [1].

Efektem nadmiernego przebywania na słońcu bez odpowiedniej ochrony oczu może być ich niekontrolowane łzawienie, pieczenie oraz ból. Piszę o tym, ponieważ podczas tej trwającej fali upałów w naszych gabinetach optometrycznych przybywa osób skarżących się na czerwone i bolesne oko, połączone nieraz z pogorszeniem widzenia. Często jest to efekt zbyt intensywnego opalania. Należy przypomnieć, że nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne może doprowadzić do uszkodzeń różnych struktur naszych oczu.

Zapalenie spojówek, jest najbardziej powszechnym schorzeniem objawiającym się pieczeniem, przekrwieniem i silnym łzawieniem. Objawy te będą jeszcze dotkliwsze jeżeli dojdzie do uszkodzenia nabłonka rogówki. Promieniowanie UV może doprowadzić do takich patologii oka jak tłuszczyk czy też skrzydlik.

Skrzydlik to taka zmiana na spojówce, delikatna tkanka włóknisto- naczyniowa wrastająca w rogówkę. Podobną zmianą jest tłuszczyk wyglądający jak małe zgrubienie spojówki w kolorze żółtoszarym. Różni się od skrzydlika tym, że nie rozrasta się tak bardzo w kierunku rogówki i rzadko wymaga interwencji chirurgicznej. Nie są to bardzo niebezpieczne zmiany, jednak wymagają obserwacji specjalisty. Powiększające się zmiany powodujące dyskomfort a nawet pogorszenie widzenia usuwa się chirurgicznie.

Nieodpowiednio chronione oczy podczas intensywnego słońca może spowodować uszkodzenie soczewki i przyspieszenie rozwoju zaćmy a nawet uszkodzenie siatkówki (retinopatia słoneczna). Retinopatia słoneczna to schorzenie występujące dość rzadko i rozwija się głównie w wyniku obserwacji zaćmienia słońca bez odpowiedniej ochrony oczu. Dlatego tak ważna jest profilaktyka w postaci nakrycia głowy oraz bezwzględna ochrona oczu atestowanymi okularami przeciwsłonecznymi z filtrami w profesjonalnych salonach optycznych. O tym jak wybrać okulary przeciwsłoneczne oraz na co powinniśmy zwrócić uwagę przy ich kupnie oraz dlaczego mówimy NIE okularom z bazaru/rynku, będę pisać w osobnym artykule. Bardzo często dochodzi też do uszkodzeń wzroku u osób korzystających z solarium, więc należy pamiętać o zamykaniu oczu i zakładaniu okularów ochronnych w tego typu gabinetach (takie specjalne okulary powinny znajdować się przy łóżkach solarnych – jeżeli nie, koniecznie poproś o nie asystenta).

Warto wspomnieć w tym miejscu, że czerniak– jeden z najgroźniejszych nowotworów złośliwych, nie dotyczy jedynie skóry. Rozwijający się nowotwór w gałce ocznej długo nie daje żadnych oznak i najczęściej wykrywany jest zupełnie przypadkowo podczas kontrolnego badania okulistycznego. Większą uwagę powinny zwrócić osoby posiadające znamiona w okolicach oczu lub na oczach – warto skontrolować je u okulisty a w szczególności jeżeli zauważamy, że zmieniają kolor lub rosną

Suche powietrze, wiatr i wysoka temperatura dodatkowo powoduje, że nasza gałka oczna jest niedostatecznie pokryta filmem łzowym powodując uczucie suchości, piasku pod oczami, pieczenie, uczucie podrażnienia, zaczerwienienie. Nieprzyjemną suchość oraz pieczenie oczu mogą odczuć też osoby w podróży samolotem, gdzie wilgotność powietrza znacznie spada oraz osoby długo podróżujące klimatyzowanym samochodem. Warto zadbać w tym okresie o dodatkowe wsparcie w postaci kropel nawilżających. Bez względu na to czy pływamy w basenie (chlor) czy jeziorze (bakterie), woda również może spowodować podrażnienia. Szczególną uwagę muszą tutaj zwrócić użytkownicy soczewek kontaktowych, ponieważ są bardziej narażeni na przedostanie się wody z bakteriami między rogówkę a soczewkę i mogących wywołać groźne uszkodzenia rogówki. Najbezpieczniej zabrać ze sobą okulary/gogle do pływania.

Podczas takiej pięknej wakacyjnej pogody kiedy jesteśmy bardziej aktywni może zdarzyć się, że zaprószymy sobie oczy piaskiem, dostanie się muszka, pyłek powodując dyskomfort oraz ból. Przede wszystkim nie trzyj oczu i nie oczyszczaj go palcem – obecne bakterie na dłoniach mogą przyczynić się do poważniejszej infekcji. Umyj dokładnie ręce i spróbuj przepłukać oczy roztworem soli fizjologicznej o ile posiadasz lub wodą. Wcześniej spróbuj delikatnie odchylić górną i dolną powiekę – nadmierne łzawienie może spowodować, że ciało obce po prostu wypłynie. Jeżeli to się nie uda spróbuj delikatnie wyciągnąć drobne ciało obce używając zwilżonego patyczka higienicznego lub czystej chusteczki higienicznej. Nie używaj twardych lub ostrych narzędzi do usuwania ciał obcych! Jeżeli te próby zakończą się niepowodzeniem albo ciało obce będzie zbyt duże lub masz wrażenie, że wbiło się w gałkę oczną należy udać się niezwłocznie do okulisty, który oczyści oko oraz poda preparat przeciwbakteryjny by zapobiec ewentualnej infekcji.

Niewiedza sprzyja rozwojowi chorób. Naszym zadaniem, jako specjalistów jest edukacja pacjenta już od najmłodszych lat. W razie wszelkich wątpliwości zapytaj swojego optometrystę czy też okulistę o nurtujące Ciebie pytania.

Zachęcam do lektury majowego wydania “Miasta Kobiet”, gdzie jako ekspert Piastowskich Salonów Optycznych radzę jak chronić nasze oczy przed promieniowaniem UV i podaję kilka rozwiązań dla osób z wadą wzroką wzroku: https://issuu.com/miasta_kobiet/docs/miasta_kobiet_maj_2018/29. Zajrzyjcie też na bloga Dbaj o Wzrok. Znajdziecie tam również artykuł jak chronić oczy przed promieniowaniem UV: http://www.dbajowzrok.pl/2018/05/09/jak-chronic-oczy-przed-promieniowaniem-uv/. Dodatkowej wiedzy nigdy za wiele 😉

Monika Niklas – optometrysta

Bibliografia:
1. Lużyńska Monika, „Ochrona narządu wzroku przed szkodliwym działaniem promieniowania UV”, Optyka 4/2017.

Nie sądziliśmy, że zbudowanie strony internetowej oraz bloga może pochłonąć tak dużo czasu. Od momentu napisania ostatniego wpisu, upłynęło dość dużo czasu. Mamy nadzieję, że od teraz wpisy będą pojawiały się regularnie 😉 Była obiecana krótka relacja z naszych wyjazdów szkoleniowych, które odbyły się do tej pory – i będą, dajcie nam jeszcze chwilkę. Dzisiaj troszeczkę smętnie, czyli o obowiązku RODO o którym tak ostatnio jest głośno. O samym RODO (co? jak? i po co? i jak to wygląda w naszych salonach?) będzie osobny artykuł, a dzisiaj przedstawiamy Wam OBOWIĄZEK INFORMACYJNY, czyli takie krótkie streszczenie: kto jest Administratorem Waszych danych osobowych w naszej firmie oraz dlaczego przechowujemy te dane.

MN

Obowiązek informacyjny

Administratorem Państwa danych osobowych są Piastowskie Salony Optyczne Jan Radziński. Dane kontaktowe administratora to: optykradzi@wp.pl. Państwa dane będą przetwarzane w celu wykonania umowy oraz –za Państwa zgodą –w celach marketingowych. Państwa dane będą przetwarzane przez okres obowiązywania umowy oraz przedawnienia roszczeń z niej wynikających, a w celach marketingowych – do momentu wycofania przez Państwa zgody.

Kto przetwarza Państwa dane osobowe?

Piastowski Salon Optyczny Jan Radziński,

adres: ul. Dworcowa 110, 85-010 Bydgoszcz
e-mail: optykradzi@wp.pl,
tel. 52 327 60 94 lub 639 203 710

adres: ul. 11 listopada 8 , 85-643 Bydgoszcz
e-mail: optyk_lesne@wp.pl,
tel. 52 327 02 29

Po co potrzebne są nam Państwa dane osobowe?

Państwa dane są nam potrzebne, aby mogli Państwo dokonać w naszym sklepie zakupu, skorzystać z promocyjnych ofert, wykonać badanie optometryczne i w razie potrzeby –abyśmy mogli przysłać do Państwa zakupiony towar. Jeśli się Państwo zgodzą także po to, by przekazywać Państwu informacje o nowych produktach, które mogłyby Państwa zainteresować.

Będziemy przetwarzać Państwa dane osobowe, aby;
zawrzeć umowę i wypełniać jej warunki,
wykonywać rozliczenia finansowe,
prowadzić nasze kampanie reklamowe i inne działania marketingowe,
sprzedawać nasze produkty i usługi.

Podstawa prawna

Podstawą prawną przetwarzania Państwa danych będzie odpowiednio:
umowa, którą z Państwem zawrzemy,
art. 106e ust.1 ustawy o podatku od towarów i usług,
zgody marketingowe, które Państwo zaznaczą,
tzw. uzasadniony prawnie interes, który mamy w tym, aby przedstawić Państwo inne oferty.

Jeśli wyrażą Państwo na to zgodę, mamy prawo przetwarzać Państwa dane do celów marketingowych także wtedy, gdy zakończy się umowa między Państwem a nami.

Jak długo będziemy wykorzystywać te dane?

Państwa dane osobowe będziemy przetwarzać w okresie wykonywania umowy, którą z nami Państwo zawarli, a także w czasie, przez który mogą Państwo wnieść reklamację lub pozew do sądu. Dane ze zleceń okularowych/ soczewkowych będziemy przetwarzać do momentu zakończenia działalności.

Komu możemy przekazać Państwa dane?

Nikomu nie udostępniamy Państwa danych bez wyraźnej zgody.
W niektórych sytuacjach mamy prawo przekazać dalej Państwa dane – jeśli będzie to konieczne, abyśmy mogli wykonywać nasze usługi. Możemy przekazywać Państwa dane wyłącznie trzem grupom:
osobom upoważnionym przez nas – naszym pracownikom i współpracownikom, którzy muszą mieć dostęp do danych, aby wykonywać swoje obowiązki,
podmiotom przetwarzającym – którym zlecimy czynności wymagające przetwarzania danych,
inny odbiorcom danych – np. kurierom, biurze księgowym, bankom, ubezpieczycielom, kancelariom prawnym.

Państwa prawa

Jako administrator Państwa danych, zapewniamy Państwu prawo dostępu do Państwa danych, można je również sprostować, żądać ich usunięcia lub ograniczenia ich przetwarzania. Mogą Państwo także skorzystać z uprawnienia do złożenia wobec Administratora sprzeciwu wobec przetwarzania Państwa danych oraz prawa do przenoszenia danych do innego administratora danych. W przypadku wyrażenia dobrowolnej zgody, przysługuje Państwu prawo cofnięcia zgody na przetwarzanie danych w dowolnym momencie co nie wpływa na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem. Informujemy także, że przysługuje Państwu prawo wniesienia skargi do organu nadzorującego przestrzeganie przepisów ochrony danych osobowych.

Naukowy weekend, czyli Piastowski się szkoli – sprawozdanie. Co się działo w dniach 6-8 kwietania 2018?

Optyczne Forum Naukowe to coroczne wydarzenie zainicjowane przez Grupę Essilor. Grupa Essilor to światowy lider w branży optycznej. W dniach 6-7 kwietnia podczas IV edycji tego przedsięwzięcia mieliśmy szansę wysłuchać wykładowców oraz pracowników naukowych polskich uczelni wyższych. Takie spotkania są niezmiernie ważne, ponieważ przyczyniają się do rozwoju branży optycznej i optometrycznej oraz pozwalają na poszerzanie wiedzy i nieustanny rozwój specjalistów.

Tegoroczne spotkanie odbyło się w Łodzi pod hasłem „Innowacje w optyce – prezbiopia”. Czym jest prezbiopia? Tak pokrótce jest to przypadłość, która jest związana z wiekiem i dotknie wszystkich osób po 40 roku życia. Prezbiopia (inaczej zwana też starczowzrocznością) utrudnia nam dobre widzenia przedmiotów znajdujących się blisko oraz szybkie przestawienie wzroku na obiekty znajdujące się w różnych odległościach. A wszystko to, spowodowane jest tym, że soczewka naszego oka traci swoją elastyczność. Brzmi strasznie ale nie trzeba panikować, ponieważ mamy możliwość korygowania tego problemu – głównie za pomocą soczewek progresywnych. O samej prezbiopii opowiem Wam w innym wpisie. Dodam jedynie, że statystyki pokazują, że w 2020 r. liczba osób z tym problemem przekroczy 1 miliard  na całym świecie – dlatego ten temat jest taki istotny.

Pierwszego dnia konferencji przedstawiciele Grupy Essilor przedstawili statystyki i problemy związane z prezbiopią, opowiedzieli o szczegółach kampanii Czas na Wzrok 40+ (której mamy przyjemność być ambasadorami) oraz pokazali oblicze rewolucyjnej soczewki progresywnej Varilux X. Następnie Wiktor Bazielich – przedstawiciel firmy soczewkowej JZO wprowadził nas w temat innowacyjnych soczewek okularowych NIKON – nowość na rynku. Kolejne tematy dotyczyły stricte metod korekcji prezbiopii przy różnych problemach ocznych pacjentów oraz jak wyglądają oczekiwania, możliwości a co pokazuje codzienna praktyka. W piątek odbyło się również wręczenie nagród laureatom konkursu “Pióra na start”. Nasz udział w tej konferencji zakończył się na jednym dniu – wieczorem objęliśmy z przyjaciółmi trasę na Warszawę. Kolejnego dnia miało rozpocząć się 11 Międzynarodowe Sympozjum Naukowe ACUVUE Eye Health Advisor – ale o tym za moment 😉 Goście mieli również możliwość wysłuchania interesujących wykładów w sobotę. Dzień rozpoczął się przedstawieniem inicjatywy, jaką jest Polski Klub Prezbiopia 21. Następnie Sylwia Stolarczyk wygłosiła prelekcję w tematyce soczewek relaksacyjnych jako rozwiązania dla młodych prezbiopów. Lek. med Bartłomiej Markuszewski opowiedział o chirurgicznej korekcji prezbiopii w praktyce okulistycznej a ostatni wykład tego dnia dotyczył organizacji percepcji w szkłach progresywnych.

MN

Więcej zdjęć znajdziecie na naszym fanpage na facebooku :